Zakaz konkurencji to jedno z kluczowych zagadnień w prawie cywilnym i handlowym, którego celem jest ochrona interesów przedsiębiorstw przed działalnością ich członków zarządu, wspólników, czy pracowników, którzy mogliby wykorzystać swoje stanowisko w celu osiągnięcia korzyści działając tym samym na niekorzyść spółki.
Zgodnie z art. 211 Kodeksu spółek handlowych, członkowie zarządu bez zgody spółki mają zakaz angażowania się w działalność konkurencyjną wobec spółki, którą reprezentują. Zakaz ten obejmuje kilka kluczowych obszarów:
- zajmowanie się interesami konkurencyjnymi – członek zarządu nie może prowadzić działalności gospodarczej, która wchodzi w bezpośrednią konkurencję z działalnością spółki,
- uczestniczenie w innych podmiotach konkurencyjnych– członkowie zarządu nie mogą pełnić funkcji w spółkach konkurencyjnych, a także nie mogą posiadać w nich odpowiednich udziałów,
- udział w konkurencyjnej spółce – zakaz obejmuje bycie członkiem organu spółki konkurencyjnej lub posiadanie w niej udziałów powyżej 10%.
Umowa spółki może zawierać bardziej rygorystyczne przepisy dotyczące zakazu konkurencji, na przykład zmniejszając maksymalny dozwolony udział w firmie konkurencyjnej do mniej niż 10%. Dzięki temu firmy mogą skuteczniej chronić się przed działalnością konkurencyjną.
Czym jest działalność konkurencyjna?
Kodeks spółek handlowych nie precyzuje jednoznacznie, czym jest działalność konkurencyjna. W praktyce dla zdefiniowania działalności konkurencyjnej („zajmowania się interesami konkurencyjnymi”) stosuje się przepisy ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Można zatem uznać, że zajmowanie się interesami konkurencyjnymi polega na prowadzeniu przedsiębiorstwa we własnym imieniu lub pracy na rzecz innego przedsiębiorstwa (w charakterze pracownika, agenta, pośrednika, doradcy itp.), które wprowadza lub może wprowadzać bądź nabywa lub może nabywać w tym samym czasie co spółka, gdzie dana osoba pełni funkcję członka zarządu, towary lub usługi na rynku właściwym. Rynek ten obejmuje towary (usługi), które ze względu na swoje przeznaczenie, cenę oraz właściwości, w tym jakość, są uznawane przez nabywców za substytuty oraz są oferowane na obszarze, na którym, ze względu na ich rodzaj i właściwości, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące różnice cen i koszty transportu, panują zbliżone warunki konkurencji.
Zajmowanie się interesami konkurencyjnymi może przybierać różne formy, w tym:
- prowadzenie własnej działalności gospodarczej na własny rachunek,
- świadczenie pracy na rzecz konkurenta np. zatrudnienie w firmie działającej w tej samej branży,
- udział w spółkach konkurencyjnych np. bycie członkiem zarządu, pełnomocnikiem, prokurentem w firmie konkurencyjnej.
Zakaz konkurencji a zgoda wspólników
Wspólnicy spółki mogą, w ramach umowy spółki, udzielić zgody członkom zarządu na prowadzenie działalności konkurencyjnej. Może to mieć miejsce na mocy uchwały wspólników lub decyzji rady nadzorczej, jeśli to ona powołuje zarząd. Warto podkreślić, że zgoda na działalność konkurencyjną powinna być udzielona przed przystąpieniem członka zarządu do działalności konkurencyjnej.
Udzielając zgody na działalność konkurencyjną, warto określić jej zakres, na przykład:
- jakie rodzaje działalności są dozwolone,
- czy zgoda dotyczy tylko określonych klientów lub terytorium,
- na jaki okres udzielana jest zgoda.
Konsekwencje naruszenia zakazu konkurencji
W przypadku naruszenia zakazu konkurencji przez członka zarządu, spółka może:
- odwołać go z funkcji,
- rozwiązać umowę o pracę lub inną umowę cywilnoprawną,
- nałożyć odpowiedzialność odszkodowawczą za powstałe szkody.
Zgodnie z art. 293 KSH, osoba, która narusza zakaz konkurencji, odpowiada wobec spółki za szkodę wyrządzoną działaniem sprzecznym z umową spółki lub przepisami prawa.
Zgoda na działalność konkurencyjną może zostać cofnięta w każdym czasie, co stanowi dodatkową ochronę dla spółki. Warto jednak w takich przypadkach precyzyjnie określić w umowie spółki warunki cofnięcia zgody.
Zakaz konkurencji dla wspólników
Również wspólnik, który posiada dostęp do kluczowych informacji dotyczących działalności spółki, może stanowić zagrożenie dla firmy, jeśli zdecyduje się na działalność konkurencyjną. Dlatego warto rozważyć wprowadzenie zakazu konkurencji także wobec wspólników.
Sam Kodeks spółek handlowych nie wprowadza ogólnego zakazu konkurencji dla wspólników, ale umowa spółki może zawierać odpowiednie zapisy, które ograniczą lub zakazują prowadzenia działalności konkurencyjnej przez wspólników.
Przy odpowiednim zabezpieczeniu spółki przed działalnością konkurencyjną możliwe jest zminimalizowanie ryzyka niekorzystnych skutków dla firmy. SKLAW na co dzień wspiera spółki w bieżącej obsłudze prawnej, w tym w zakresie zabezpieczenia spółki przed działalnością konkurencyjną jej członków zarządu czy wspólników. Zapewniamy indywidualne podejście do potrzeb przedsiębiorcy oraz kompleksową obsługę.