Prokura — definicja i charakterystyka prawna
Prokura stanowi szczególny rodzaj pełnomocnictwa udzielanego przez przedsiębiorcę wpisanego do CEiDG lub KRS, na mocy którego prokurent uzyskuje upoważnienie do dokonywania czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa.
Forma udzielenia
Prokura musi być udzielona na piśmie pod rygorem nieważności (ad solemnitatem). Co więcej, udzielenie lub wygaśnięcie prokury wymaga zgłoszenia do właściwego rejestru przedsiębiorców (CEiDG lub KRS), a zgłoszenie powinno zawierać rodzaj prokury, a w przypadku prokury łącznej — także sposób jej wykonywania.
Zakres uprawnień i ograniczenia
Prokurent może reprezentować przedsiębiorcę we wszelkich czynnościach sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Wyjątkami są czynności wymagające pełnomocnictwa szczególnego, takie jak:
- zbycie przedsiębiorstwa,
- oddanie przedsiębiorstwa do czasowego korzystania,
- zbycie lub obciążenie nieruchomości.
Rodzaje prokury
Prawo przewiduje różne typy prokury, które dostosowują się do potrzeb konkretnego przedsiębiorstwa:
- Prokura samoistna (oddzielna) — prokurent działa samodzielnie, co ułatwia szybkie podejmowanie decyzji, choć wiąże się z ryzykiem nadużyć.
- Prokura łączna — wymaga współdziałania dwóch lub więcej prokurentów; zwiększa kontrolę, ale może wydłużać proces decyzyjny.
- Prokura oddziałowa — ograniczona do czynności związanych z danym oddziałem przedsiębiorstwa.
Kompetencje podmiotowe i przenoszenie uprawnień
Prokurentem może być wyłącznie osoba fizyczna o pełnej zdolności do czynności prawnych.
Prokura nie jest zbywalna — prokurent nie może jej przekazać innej osobie ani ustanowić pełnomocnictwa ogólnego. Może co najwyżej udzielić pełnomocnictwa szczególnego do określonych czynności.
Wygaśnięcie lub odwołanie prokury
- Prokura może zostać odwołana w każdym czasie przez przedsiębiorcę.
- Instytucja wygaśnięcia prokury następuje m.in. w wyniku:
- wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru,
- ogłoszenia upadłości, otwarcia likwidacji, przekształcenia,
- śmierci prokurenta lub ustanowienia kuratora,
- co ustawodawca precyzyjnie określa w Kodeksie cywilnym.
Utrata zdolności do czynności prawnych przez przedsiębiorcę nie powoduje automatycznego wygaśnięcia prokury.
Podsumowanie
Instytucja prokury jako specyficzne pełnomocnictwo stanowi istotne narzędzie prawne w codziennym zarządzaniu przedsiębiorstwem. Oferuje szeroki zakres reprezentacyjny, przy jednoczesnym zachowaniu koniecznych ograniczeń i mechanizmów kontroli. Wybór odpowiedniego typu prokury (samoistnej, łącznej czy oddziałowej) i szczegółowe uregulowanie zakresu uprawnienia w dokumentacji rejestrowej to kluczowe elementy pozwalające dostosować instytucję do specyfiki i potrzeb konkretnego podmiotu gospodarczego.