Wprowadzenie unijnego Aktu o Sztucznej Inteligencji (AI Act) to jedno z najważniejszych wydarzeń regulacyjnych ostatnich lat, które znacząco wpłynie na sposób, w jaki firmy w Polsce projektują, wdrażają i korzystają z systemów AI. AI Act, obowiązujący od 2 lutego 2025 roku, ustanawia jednolite zasady dotyczące bezpieczeństwa, przejrzystości i odpowiedzialności w obszarze sztucznej inteligencji na terenie całej Unii Europejskiej. Polska, dostosowując swoje prawo, wprowadza stopniowo kolejne elementy regulacji, które mają obowiązywać w pełni do 2027 roku.
Kluczowe elementy AI Act i harmonogram wdrożenia w Polsce
- Luty 2025 – zakaz stosowania szczególnie niebezpiecznych systemów AI (np. masowa inwigilacja biometryczna, manipulacje behawioralne).
- Sierpień 2025 – wejście w życie przepisów dotyczących nadzoru rynku, organów nadzorczych, modeli AI ogólnego przeznaczenia oraz kar za naruszenia.
- Sierpień 2026 i 2027 – obowiązki dotyczące systemów AI wysokiego ryzyka (np. w sektorze zdrowia, edukacji, wymiarze sprawiedliwości).
Równolegle Ministerstwo Cyfryzacji pracuje nad krajową ustawą o systemach AI, która ma uzupełnić unijne przepisy i wprowadzić krajowe ramy nadzoru.
Praktyczne wskazówki dla firm – jak przygotować się do wymogów AI Act?
Zidentyfikuj i sklasyfikuj swoje systemy AI
Pierwszym krokiem jest dokładne przeanalizowanie, które rozwiązania w firmie można zakwalifikować jako systemy AI oraz czy należą one do kategorii wysokiego ryzyka. Przykładowo, systemy wspierające decyzje personalne, medyczne lub wykorzystywane w usługach publicznych podlegają szczególnym wymogom.
Przeprowadź ocenę ryzyka i zgodności
Ocena ryzyka powinna obejmować wpływ systemu AI na prawa i bezpieczeństwo użytkowników. W przypadku systemów wysokiego ryzyka konieczne jest wdrożenie procedur zarządzania ryzykiem oraz dokumentacji potwierdzającej zgodność z wymogami prawnymi.
Wdroż politykę transparentności i informowania użytkowników
AI Act wymaga, aby użytkownicy byli świadomi, że mają do czynienia z systemem AI, zwłaszcza gdy AI generuje treści lub podejmuje decyzje wpływające na ich prawa. Firmy powinny zatem opracować jasne komunikaty i oznaczenia.
Zbuduj mechanizmy monitoringu i raportowania
Systemy AI, zwłaszcza te wysokiego ryzyka, muszą być stale monitorowane pod kątem prawidłowego działania i potencjalnych incydentów. Wdrożenie systemu raportowania umożliwi szybkie reagowanie i minimalizowanie szkód.
Szkolenia i podnoszenie kompetencji zespołów
Pracownicy powinni być regularnie szkoleni w zakresie nowych wymogów prawnych oraz zasad odpowiedzialnego korzystania z AI. Wiedza ta jest kluczowa dla prawidłowego nadzoru i eksploatacji systemów AI.
Korzystaj z piaskownic regulacyjnych
AI Act przewiduje możliwość testowania innowacyjnych rozwiązań w kontrolowanych środowiskach („piaskownicach”), co umożliwia bezpieczne eksperymentowanie przy jednoczesnym nadzorze organów regulacyjnych. Firmy planujące innowacje powinny rozważyć udział w takich programach.
Zaangażuj interdyscyplinarne zespoły
Wdrożenie wymogów AI Act wymaga współpracy działów prawnych, IT, compliance oraz zarządu. Kompleksowe podejście pozwoli na skuteczne zarządzanie ryzykiem i zgodnością.
Dlaczego warto działać już teraz?
Przestrzeganie AI Act to nie tylko obowiązek prawny, ale także element budowania zaufania klientów i partnerów biznesowych. Transparentność, bezpieczeństwo i etyczne wykorzystanie AI stają się coraz ważniejszymi kryteriami konkurencyjności na rynku. Ponadto, szybkie dostosowanie się do regulacji pozwoli uniknąć wysokich kar – nawet do 7% rocznego światowego obrotu firmy lub 35 milionów euro.
Dodatkowo, polskie władze planują wsparcie dla firm inwestujących w AI, m.in. poprzez programy dofinansowań i pożyczek na rozwój infrastruktury cyfrowej oraz kompetencji cyfrowych, co stanowi dodatkowy impuls do transformacji cyfrowej.
Podsumowanie
AI Act to kompleksowa regulacja, która ustanawia jasne zasady korzystania z systemów sztucznej inteligencji w Polsce i całej Unii Europejskiej. Firmy powinny podjąć działania już teraz – od identyfikacji systemów AI, przez ocenę ryzyka i wdrożenie polityk transparentności, po szkolenia i monitoring. Dzięki temu nie tylko spełnią wymogi prawa, ale również wzmocnią swoją pozycję na rynku, budując przewagę konkurencyjną opartą na odpowiedzialnym i bezpiecznym wykorzystaniu sztucznej inteligencji.